710. POMNIK NAGROBNY KRÓLA WŁADYSŁAWA

PIĘKNO PÓŹNEGO GOTYKU

zdjęcie: Ewa Krystyna Górecka

Dziś mówić będziemy o niezwykłym, majestatycznym dziele, które zobaczyć możemy w Kościele San Giovanni a Carbonara w Neapolu. Mowa o pomniku nagrobnym króla Władysława I Andegaweńskiego z linii Durazzo, który rządził Neapolem od 1389 do 1414 roku. Mowa o 18-metrowym pomniku, który wywiera ogromne wrażenie na każdym, kto odwiedza kościół przy via Carbonara.

wnętrze kościoła z widokiem na ołtarz i królewskie mauzoleum

zdjęcie: Ewa Krystyna Górecka

Pomnik powstaje po śmierci króla, czyli po 1414 roku, przyjmuje się, że jest tworzony w okresie 1414-1428, a więc przez około 14 lat. Za jego autora uważa się Andreę da Firenze, ale z pewnością przy jego powstaniu pracowało wielu innych toskańskich artystów. W każdym razie jest to jedno z najważniejszych późnogotyckich dzieł sztuki, jakie znaleźć możemy w południowej części Włoch.

Pomnik powstaje z woli królowej Joanny II Andegaweńskiej, siostry i następczyni króla Władysława na neapolitańskim tronie. Został wykonany w stylu późnego gotyku. Jego autorstwo przypisuje się Andrei da Firenze, tj. Andrea Ciccione, który w tym czasie tworzył też inne dzieła w kościele San Giovanni a Carbonara w Neapolu. Jednak szczegółowa analiza pomnika skłania do wniosku, że Andrea prawdopodobnie pomnika nie ukończył. Zdają się to też potwierdzać odnalezione dokumenty z 12 stycznia 1428 roku, które zawierają umowę pomiędzy rzeźbiarzem Giovannim di Gante a jego współpracownikami: Leonardem Riccomanni, Francesco Riccomanni, Tommaso di Matteo i Leonardo di Vitale Pardini. Umowa zawarta została w Lucca i wyżej wymienieni zobowiązują się w niej do przeniesienia się do Neapolu w celu uzupełnienia brakujących rzeźb do omawianego pomnika.

schemat pomnika

zdjęcie: https://it.m.wikipedia.org/wiki/Monumento_funebre_a_Ladislao_di_Durazzo#/media/File%3ASchema_tomba_Ladislao_di_Durazzo%2C_Napoli.svg

Pomnik o wysokości 18 metrów znajduje się w absydzie kościoła, za ołtarzem głównym i podzielony jest na 4 rzędy poziome i 5 pasów pionowych. Pas środkowy jest prawie dwukrotnie szerszy od pasów bocznych.

rząd pierwszy, "kariatydy"

zdjęcie: Ewa Krystyna Górecka

Na pierwszym poziomie (licząc od dołu) znajdują się 4 cnoty kardynalne (Wstrzemięźliwość, Męstwo, Roztropność i Wielkoduszność), które niczym kariatydy podtrzymują cały pomnik.

foto: Ewa Krystyna Górecka

Pomiędzy nimi ujrzeć możemy freski z motywami geometrycznymi, zaś na środku mamy przejście do kaplicy Caracciolo del Sole. Przechodząc pod nim wystarczy podnieść głowę i na sklepieniu owegoż przejścia ujrzeć możemy herby rodziny Durazzo i Andegawenów.

rząd drugi, "loża"

zdjęcie: Ewa Krystyna Górecka

Jeśli chodzi o drugi poziom, to możemy go chyba uznać za główny i najważniejszy. Drugi rząd stanowi pewnego rodzaju lożę teatralną podzieloną na 5 części. W części środkowej spotykamy duży, łukowaty, okrągły edykuł, pod którym na tronie siedzą król Władysław I i jego siostra Joanna II. Po prawej i lewej stronie mamy po dwa mniejsze edykuły, tym razem ostrołukowe, charakterystyczne dla gotyku. W dwóch sąsiadujących z postaciami władców siedzą po lewej stronie Nadzieja i Sprawiedliwość a po prawej Miłość i Wiara. Nasza loża wewnątrz nie jest podzielona, rzeźby znajdują się jedna obok drugiej.

zdjęcie: Ewa Krystyna Górecka

W dwóch dalszych edykułach, tych na ścianach bocznych, mamy z kolei freski autorstwa Leonardo da Besozzo. Po lewej postać Jana Chrzciciela a po prawej świętego Augustyna z Hippony.

zdjęcia: Ewa Krystyna Górecka

Rzędy trzeci i czwarty znajdują się jedynie w środkowej części pomnika i niejako z niego wyrastają.

rząd trzeci, sarkofag

zdjęcie: Ewa Krystyna Górecka

W trzecim rzędzie zobaczyć możemy królewski sarkofag. Możemy do niego zajrzeć, dzięki dwóm aniołom, które odsłaniają kurtynę. Pod sarkofagiem umieszczone są 4 siedzące postaci. Są to król Władysław I, jego siostra Joanna II oraz ich rodzice: Karol III z Neapolu oraz Małgorzata z Durazzo. W sarkofagu znajduje się ciało króla, za nim zaś stoi święty Ludwik z Tuluzy, przedstawiony w szatach biskupich i otoczony przez dwóch diakonów. Święty pokazany jest, jako ten, który błogosławi ciało króla, choć w rzeczywistości Władysław I zmarł ekskomunikowany.

Nad sarkofagiem umieszczona została Madonna z Dzieciątkiem w otoczeniu Jana Chrzciciela i świętego Augustyna. Mamy zatem tych samych świętych, których spotykamy na freskach w drugim rzędzie.

herb rodziny Durazzo

zdjęcie: https://it.m.wikipedia.org/wiki/Monumento_funebre_a_Ladislao_di_Durazzo#/media/File%3ASchema_tomba_Ladislao_di_Durazzo%2C_Napoli.svg

Nad grupą rzeźb z Madonną znajduje się baldachim ozdobiony dwoma aniołami trzymającymi tarczę z herbem rodziny Durazzo.

król Władysław I na koniu

zdjęcie: Ewa Krystyna Górecka

I wreszcie na samym szczycie, w czwartym rzędzie mamy postać króla Władysława I na koniu, która zwieńcza cały pomnik. Pod nią znajduje się też napis: DIVUS WLADISLAUS. Król przedstawiony jest w zbroi i z mieczem w dłoni dla wywyższenia swych cnót militarnych.